SAÚDE E TERRA!

Ilustración de Abi Castillo

Manifesto creado pola escritora Marga do Val para o Día de Rosalía de Castro. AELG. 

SAÚDE E TERRA!

Saúde e forza, animais terrestres!

Saúde e forza, para reclamarmos o dereito de vivirmos en galego, para sermos Galiza, esa palabra que nos sinala¹.

Cantarte hei Galiza, na lingua galega, que así mo pediron, que así mo mandaron².

Saúde, para a lingua pola que somos e seremos na terra que camiñamos, cuberta de palabras en todas as estacións do ano, de herbas e flores, de ventos que zoan cantigas e ríos e regatos pequenos, fervedoiros de arte a remexer pelouros... Palabras que nadan mares e bican cons, furnas e puntas sinaladas... Palabras, rapaciñas do lugar, palabras, toleirona mocidade.

 

Saúde para a lingua!

A lingua de Nós que quere facer bárbara e que con razóns e coñecementos espurios despreza, quen deserta da lama, da area, da laxe, da curota, por un banco de plástico dourado na opereta madrileña³, que confunde coa antesala das portas do Parnaso⁴. Tristes e vellos entes literarios, de vós, nada aprenderán en Terras de deserto, e nada tendes que ofrecer, tan lonxe da forza sedutora, da innovación na palabra travestida en cabaleiro das botas azuis⁵, trasno lúcido e único... Tristes entes, que querendo repenicar e bailar na festa ao mesmo tempo, regresan en texto traducido, agora pola IA e, sen vergoña, entran nos concursos literarios para representaren a nosa cultura.

Entes de lingua bífida, da Galicia boi de palla⁶, que imploran coa súa vasalaxe a mercé na casa do amo⁷, na sedución dun poder que non terán, aínda que poidan mover cada unha das dúas partes do seu músculo seccionado.

Esa casa do amo, que Rosalía de Castro nunca ocupou.

Pobre Galiza, non debes chamarte nunca española!⁸

 

Saúde, para pronunciarmos Gaza

Pola memoria de todas as Cándidas de Sobredo⁹, sementes de vida, mártires asasinadas en Palestina

Pola memoria de todos os meniños de manteiga, bonitos coma caraveis¹⁰, asasinados en Palestina

Pola memoria de todas as raparigas gabaxeiras e lindas, Estreliñas¹¹, asasinadas en Palestina

Pola memoria de todas as Siñas Sinforosas¹², que levan as contas das mortes do lugar, asasinadas en Palestina.

Pola memoria de toda a mocidade, de todas as alboradas, asasinadas en Palestina

Saúde, para non sermos cómplices deste xenocidio, despois de Armenia, despois de Auschwitz, despois de Rwanda...

 

Saúde para Nós, na Terra de Galiza, para reclamarmos o dereito de vivir en harmonía co lugar que desexamos traballar, suco vai, suco vén¹³; onde queremos que vivan todos os outros animais e sexan libres todas as marxes coloridas.

Saúde, desde o Ortegal ao Miño¹⁴, desde o Pico de Trevinca ao Aloia, desde o Careón¹⁵ ao Tegra,

Saúde, pola banda de Laiño, pola banda de Lestrove¹⁶, por cada lugar que mediu Fontán¹⁷ e situou con precisión no mapa, rostro do país.

Saúde, para defendermos a paisaxe e a vida, contra os pirómanos do monte, coa voz de Pura Vázquez¹⁸, contra o brazo armado do neoliberalismo máis letal, polas bestas e as vacas, polos soutos, as fragas e as carballeiras, porque aquí os muíños do vento¹⁹ son xigantes que nos mudan o sentido.

Saúde, para impedirmos o espolio, ese franquismo no interior da mina de Touro, toxicidade que mata, para berrarmos alto e claro: Non, Mina de Touro, Non!²⁰

Saúde, para impedirmos a destrución da terra que queremos e labramos, do país dos mil ríos²¹, para contra todo, nun abrazo popular, de mans dadas polo Ulla, berrarmos até a Ría de Arousa²², alto e claro: Altri, Non!²³

Porque vencerse é cousa de se tratar²⁴.

Saúde, para defendermos quen nos cura e nos atende, para reclamarmos un ensino de calidade, neste mundo onde mingou a verdade²⁵.

Saúde para Nós, e para ti, que vés de fóra, que chegas de duras travesías, agora connosco. Quero que veñas da man de Castelao²⁶, aínda que non te chames Panchito... Quero que me contamines, para ennobelar as túas palabras coas miñas e aprendermos os nomes dos paxaros, os das árbores e atoparmos a flor do xilmendro²⁷, e que cando eu che diga: come, neniña come, Ti me digas: iso é Teranga²⁸, alimento das palabras entre linguas.

Saúde, para en alegre veciñanza dicirmos: Ola, ríos, Ola, fontes, Ola, regatos pequenos, vista dos meus ollos en que sempre nos veremos²⁹...

Porque aquí, a festa facémola Nós: Arriba, toleirona mocidade! Que atruxaremos cantaremos o ala... lá³⁰!

Saúde e Terra!³¹

 

1 Luísa Villalta, "Galiza, esa palabra", columna publicada no semanario A Nosa Terra, nº 1093 (don 31 de xullo ao 3 de setembro de 2003). Recollido en Libro das columnas, A Nosa Terra, 2005 e Editorial Galaxia, 2024.

2 Rosalía de Castro, "Has de cantar", Cantares gallegos, 1863.

3 Manifesto "Máis alá" de Manuel Antonio e Álvaro Cebreiro, 1922.

4 Rosalía de Castro, "Prólogo", Cantares gallegos, 1863.

5 Rosalía de Castro, El caballero de las botas azules, Cuento extraño, 1867.

6 Xoan Manuel Pintos, "Ou, Galicia, Galicia boi de palla" en A gaita gallega, 1853.

7 María Reimóndez: A casa do amo. Unha análise do discurso colonial e racista na literatura galega, Edicións Xerais, 2024.

8 Rosalía de Castro, "A GAITA GALLEGA. Resposta", Cantares gallegos,1963.

9 Cándida Rodríguez González, Mártir de Sobredo, asasinada o 28 de novembro de 1922 na protesta veciñal agrarista de Sobredo (Guillarei-Tui), fito da loita antiforal.

10 A. D. R. Castelao, "Era un meniño de manteiga...", Cousas, 1926.

11 R. Dieste, "Na morte de Estreliña", Dos arquivos do trasno, 1926.

12 A. D. R. Castelao, "Todos canto sabían algo da historia da vila", Cousas, 1926.

13 Xosé María Díaz Castro, "Penélope", Nimbos, 1961.

14 R. Cabanillas, "Himno de Acción Gallega", Da terra asoballada,1917.

15 Lorenzo Varela, "Ofrenda a los franceses", Correo literario, (1-X-1944); número especial da revista de Bos Aires dedicado á liberación de Francia da Alemaña nazi. Lorenzo Varela desde o seu exilio escribe este poema en que lle regala aos franceses, unha palabra, o topónimo Cairón (Monte Careón), símbolo da súa infancia.

16 Rosalía de Castro, "Como chove miudiño", Cantares gallegos, 1863.

17 Domingo Fontán Rodríguez, (Portas, 1788- Cuntis, 1866), ilustrado galego, autor da Carta xeométrica de Galicia, un mapa físico de Galiza. Traballo que realizou desde 1817 a 1834, utilizando métodos científicos e medicións matemáticas, foi o primeiro mapa topográfico e trigonométrico da Península Ibérica.

18 Pura Vázquez, "Ós pirómanos do monte", Desmemoriado río, Espiral Maior, 1997. Pode encontrarse o poema na revista Festa da palabra silenciada, núm. 22, 2006.

19 Rede Galega Stop Eólicos (RGSE).

20 Plataforma Veciñal Mina Touro- O Pino NON.

21 R. Otero Pedraio, Os país dos mil ríos, Edt. Castrelos, 1977.

22 Plataforma en Defensa da Ría de Arousa.

23 Plataforma Veciñal Ulloa Viva.

24 Xela Arias, "Vencerse é cousa de se tratar", Intempériome, Espiral Maior, 2003.

25 "Porque no mundo menguou a verdade", cantiga de escarnio do trobador e clérigo do século XIII, Airas Nunes.

26 María Xosé Queizán, "Bueno Barato", Fóra de min, Sons Galicia, 1994.

27 Rosalía de Castro, "Miña Santa Margarida", Cantares gallegos, 1863.

28 Beatriz Maceda, Teranga, Edicións Xerais, 2024.

29 Rosalía de Castro, "Adiós ríos, adiós fontes", Cantares gallegos, 1863.

30 Rosalía de Castro, "Alborada", Cantares gallegos, 1863.

31 Saúdo empregado como acollemento ou despedida polas Irmandades da Fala. Frase coa que remata a editorial do primeiro número da revista Nós.